Algemeen bestuur

De kracht van de havens

Economische crises zijn van tijdelijke aard. Zo zeker het is dat ze komen, evenzo staat vast dat ze weer gaan. Wat de meest recente neergang ons heeft geleerd is dat de havens en industriegebieden in de Eemsdelta sterk genoeg zijn om op eigen kracht economisch zwaar weer te doorstaan. Sterker nog, de voorbije jaren hebben zelfs een groei in aard en omvang van activiteiten laten zien. De havens verlenen daarmee stabiliteit aan de Noord-Nederlandse economie en hebben een dempend effect op de grillen van de conjunctuur.
Zeker, de havens hebben een daling beleefd in de op- en overslag en een aantal bedrijven heeft het hoofd niet boven water kunnen houden, maar veel belangrijker is dat 2010 heeft aangetoond dat het fundament van de havens en de industriële structuur solide zijn. In het verslagjaar is de opgaande lijn hervat. Dat geldt met name voor de op- en overslag. De verkoop van industriegrond is ondanks de economische malaise al die tijd op peil gebleven. Het bestuur van Groningen Seaports vindt het bemoedigend dat vast te stellen.
Dat de voorbije jaren zonder grote tegenslagen zijn gepasseerd heeft vooral ook te maken met de ontwikkeling van de Eemsdelta-regio als energieknooppunt. Dankzij de bouw van energiecentrales, de bouw van windmolenparken op de Noordzee en de aanlanding van stroomkabels in de Eemshaven is de Eemsdelta hard op weg zich tot stopcontact van het land te ontwikkelen. Het bewijst dat het een goede strategische keuze is geweest van Groningen Seaports om met name de Eemshaven te profileren als energiehaven. Het is ook in 2010 gebleken dat dit belangstelling wekt van tal van andere bedrijven die geïnteresseerd zijn in zekerheid van energievoorziening, datacentra bijvoorbeeld.

Randvoorwaarden scheppen

Bedrijven die zich in de havens vestigen besluiten daartoe vanuit hun langetermijn-perspectief. Zo herkennen energiebedrijven de basisvoorzieningen zoals beschikbaarheid van koelwater en de goede bereikbaarheid voor de schepen die de centrales van brandstof gaan voorzien. Ondernemingen kiezen ook voor het Eemsdelta gebied omdat de randvoorwaarden goed zijn. Het zijn juist die randvoorwaarden waaraan Groningen Seaports in 2010 wederom zo hard heeft gewerkt: aanleg van nieuwe wegen en waterinfrastructuur, de constructie van nieuwe (bulk)kades en havenbekkens (Beatrixhaven en Wilhelminahaven) in de Eemshaven en de grootschalige modernisering van industrieterreinen in Delfzijl. Het feit dat de markt deze voorwaarden op waarde weet te schatten schept vertrouwen in de mogelijkheden van de havens en tevens in de activiteiten van Groningen Seaports.
Zo beschouwd kan 2010 worden gezien als het jaar waarin de ontwikkelingen die zich een jaar of acht geleden hebben ingezet tot volle wasdom zijn gekomen. Het is in de Eemshaven het meest zichtbaar. Daar waar voorheen lege vlakten symbool stonden voor stilstand, zijn deze in 2010 het toneel van grootschalige bouwactiviteiten. Daarmee is definitief een eind gekomen aan het achterstands-imago van de industriehavens. Vanuit heel Nederland worden nu de ontwikkelingen in de havens gevolgd. In aanmerking genomen dat tussen de 30 en 40 procent van de nationale stroomvoorziening in de Eemshaven zal worden geproduceerd, is dat niet zo verwonderlijk.
Als dan een keer een groot project wordt afgeblazen, zoals de bouw van een LNG-terminal voor aanlanding van vloeibaar aardgas, dan is dat teleurstellend, maar zeker niet bedreigend. De dominante trend is dat de interesse van bedrijven voor vestiging in de havens groot blijft. Dat Vopak op de valreep van 2010 besloot een grootschalig olieopslag-depot te bouwen in de Eemshaven is er het bewijs van.

Nieuwe mogelijkheden

In het verslagjaar heeft de organisatie van Groningen Seaports opnieuw een stap gezet in de verdere professionalisering en stroomlijning van interne financiële en organisatorische processen. Seaports heeft in 2010 getoond goed toegerust te zijn om de toegenomen omvang van activiteiten en de omvangrijke investeringsprojecten in goede banen te leiden.
Een volgende fase in de organisatorische aanpassingen is de bestuurlijke omvorming van Groningen Seaports. De huidige Gemeenschappelijke Regeling, met de provincie Groningen en de gemeenten Delfzijl en Eemsmond als aandeelhouders/participanten, wordt naar alle waarschijnlijkheid omgezet in een overheids NV. In het licht van de marktgerichtheid van de organisatie is deze verzelfstandiging een stap vooruit. Het zet de uitvoering van het beleid en het toezicht door de participanten meer op afstand van elkaar. Het bestuur van Seaports ziet de omvorming in een meer bedrijfsmatig opgezette structuur als een noodzakelijke voorwaarde om de uitdagingen aan te kunnen waarvoor de organisatie zich gesteld ziet. Want alleen een daadkrachtige organisatie, met korte lijnen is in staat succesvol in de dynamiek van de markt te opereren. Seaports opereert als een bedrijf en dient derhalve ook als zodanig te worden georganiseerd.
Verzelfstandiging leidt daarnaast dankzij het terugdringen van de aansprakelijkheid tot vermindering van het financieel risico voor aandeelhouders.
Een ander argument voor verzelfstandiging ligt in de wens tot samenwerken met andere Nederlandse havens. Vanuit het nationale Mainports-beleid bezien vervullen de noordelijke havens een ondersteunende rol ten opzichte van de haven van Rotterdam. De overgang naar een overheids NV, opent de weg voor andere havenpartijen tot deelneming in Groningen Seaports. Naar verwachting leveren dergelijke deelnemingen extra ladingstromen op. Tevens zijn er voordelen te verwachten in de vorm van financiële en logistieke ondersteuning.
De vrees dat Seaports of de regionale overheden hun zeggenschap weggeven is ongegrond, aangezien andere partijen nimmer meer dan een minderheidsbelang kunnen verwerven. Ook de dagelijkse leiding blijft een Seaports-aangelegenheid.
De details van het verzelfstandigingsbesluit zijn in 2010 voor een belangrijk deel ingevuld. Het is aan provinciale staten en de beide gemeenteraden een oordeel uit te spreken. De politieke beslissing verwachten we eind 2011.

Werk en grond

Tot dusver heeft Groningen Seaports de groei kunnen opvangen. Inmiddels is duidelijk dat op afzienbare termijn tekorten zullen ontstaan op zowel de arbeidsmarkt als in de beschikbaarheid van industriegrond. Seaports heeft in 2010 op beide terreinen initiatieven genomen om deze knelpunten aan te pakken.
Het tekort aan arbeidskrachten heeft te maken met demografische factoren zoals vergrijzing binnen de bestaande bedrijvigheid. Tegelijkertijd groeit door de toename van activiteiten in het gebied de vraag naar goede en specifiek geschoolde werknemers. Duidelijk is dat de tekorten zich vooral voor zullen doen bij technische beroepen.
Om die situatie het hoofd te bieden hebben onder meer Seaports, de provincie Groningen, de Noordelijke Regieraad Bouw, de Hanzehogeschool en het werkplein Eemsdelta het initiatief genomen voor de oprichting van het Seaports Xperience Centre, dat in 2010 is geopend. De instelling fungeert als schakel tussen bedrijven, scholen en arbeidsmarkt. Naast de makelaarsfunctie heeft het SXC een belangrijke wervingstaak. Met de partners organiseert het SXC stages, excursies en voorlichtingsbijeenkomsten. Zo beoogt het SXC jongeren te interesseren voor technische beroepen en tevens de beeldvorming onder scholieren over werken in de haven en de industrie te verbeteren.
Het is een project van belang, want de komende jaren zijn veel nieuwe mensen nodig. Veel hangt af van de bereidheid van de deelnemers in SXC er de schouders onder te zetten.
De regionale arbeidsmarktproblematiek is tevens door het rijk erkend. Zo is het Eemsdelta-gebied door de Taskforce Onderwijs en Arbeidsmarkt aangewezen als experimenteerregio voor arbeidsmarktbeleid.
Evenals de vraag naar arbeid wordt de vraag naar industriegrond gestuwd door gunstige ontwikkelingen in de havens. Voor de grond geldt inmiddels dat Seaports niet meer aan alle vraag kan voldoen. Daarom is in 2010 de ontwikkeling van binnendijkse bedrijventerreinen ten zuidoosten van de Eemshaven in gang gezet. Vooral datacenters tonen belangstelling voor vestiging op dit terrein. Seaports zelf werkt daarnaast aan ideeën voor industriegrond waar datacenters, glastuinbouw en de energiecentrales in een energiedriehoek samenwerken.

De belangrijkste besluiten van het Algemeen Bestuur in het verslagjaar betreffen:

• Vaststellen begrotingsrechtmatigheid 2009.
• Vaststellen programmaverantwoording 2009.
• Vaststellen Raambegroting 2011.
• Goedkeuren nutsvoorzieningen.
• Goedkeuren grondtransactie Vopak.
• (Her)benoemen 10 leden van de Adviescommissie voor een periode van 6 jaar.

Vooruitblik

Nu de havens mooie jaren van ontwikkeling hebben gekend, zich stevig hebben gepositioneerd en een eigen gezicht hebben gekregen, gaan ze een nieuwe fase in. Daarbij zal verduurzaming een toonaangevend thema zijn. Groningen Seaports kan de komende jaren meedrijven op de golf van vergroening en de aandacht voor overgang (transitie) naar een bio-based economy. De eerste stappen zijn reeds gezet, onder meer met de bouw van de windmolenparken, die deels vanuit de Eemshaven wordt gedaan. In Delfzijl is het thema 'groene chemie' een serieus onderwerp en verduurzaming zal de agenda van de ontwikkelingen op het Chemiepark mede bepalen. De activiteiten van Bio MCN, dat tweede-generatie biobrandstof produceert, zijn een exponent van deze trend. Maar ook binnen bedrijven als Akzo Nobel heeft aanpassing van productieprocessen richting duurzaamheid aandacht. We kunnen rustig stellen dat binnen de chemie sprake is van een paradigmaverschuiving naar groene chemie. Deels worden die ontwikkelingen gedreven door milieuwetgeving, maar bedrijven zien ook dat dankzij nieuwe technieken de mogelijkheden om het milieu te ontzien toenemen. Het meest van belang is echter dat bedrijven via verduurzaming gehoor geven aan de wens van de maatschappij. Vergroening is een autonome ontwikkeling, maar Groningen Seaports streeft ernaar een eigen invulling te geven aan stimulering ervan. Samen met regionale overheden en Energy Valley kan Seaports ontwikkelingen de ruimte geven en aanjagen. Maar het is uiteindelijk de markt die de stappen moet zetten.

Namens het bestuur, Hans Gerritsen, Gedeputeerde Economische Zaken van de provincie Groningen en voorzitter van het Algemeen Bestuur van Groningen Seaports.

Groningen Seaports is een overheidsinstelling volgens een gemeenschappelijke regeling (GR). De GR wordt bestuurd door de participanten/aandeelhouders: de gemeenten Delfzijl en Eemsmond en de provincie Groningen. Vertegenwoordigers van de aandeelhouders vormen zowel het dagelijks (DB) als het algemeen bestuur (AB). De dagelijkse gang van zaken wordt geregeld door het management en het personeel van Groningen Seaports. Seaports heeft de ruimte voor het voeren van een zelfstandig commercieel beleid, maar het bestuur is uiteindelijk verantwoordelijk voor de activiteiten van de organisatie. Voorzitter van het bestuur is gedeputeerde Economische Zaken Hans Gerritsen van de provincie Groningen.